بیمارستان حضرت فاطمه الزهرا (س)

واکسیناسیون

ساده ترين و کاملترين تعريف از واکسيناسيون :

(( ايجاد ايمني فعال بمنظور پيشگيري از ابتلاء به بيماري هاي کشنده و يا جلوگيري از معلوليت هاي جبران ناپذير با کمک يک ماده ایمنی دهنده در افراد است.))

بیماریهای عفونی از دشمنان دیرباز سلامت بشری هستند که در قرنهای متمادی با ایجاد همه گیری های وسیع و مرگ و میر بالا سالیان متمادی علم پزشکی

را به چالش کشیده اند ، به طوری که بهره گیری از روشهای مختلف پیشگیری از آنها همواره مورد توجه نسل های بشری و به ویژه پزشکان و پژوهشگران بوده است.

واکسيناسيون اقدام بسيارمهم و با ارزشي است که بوسيله آن با هزينه کم مي توان از ابتلاء به بيماريهاي عفوني جلوگيري کرد. با اجراي برنامه واکسيناسيون همگاني در جهان، شيوع بسياري از بيماريهاي خطرناک دربين شيرخواران، کودکان و بالغين کاهش بارزي پيدا کرده است بطوريکه اکنون شيوع بيماريهاي خطيري چون ديفتري، کزاز، سياه سرفه، سرخک و فلج کودکان با واکسيناسيون همگاني با موفقيت کنترل و در بسياري از کشورها عملا به حداقل ميزان خود رسيده است ، يا بيماري آبله که با واکسيناسيون همگاني و پيگيري جهاني ريشه کن شده است . براي بيش از ۲۰ بيماري انسان، اکنون واکسن تهيه شده است که تعدادي ازآنها بطور همگاني و بقيه در شرايط خاصي، مورد استفاده قرار مي گيرند .بیماریهایی نظیر فلج اطفال و سرخک از مهم ترین بیماریهایی هستند که کاندیدای ریشه کن شدن می باشند .البته این دو بیماری در برخی کشورها به مرحله حذف رسیده و یا طی سالهای اخیر هیچ موردی از آنها گزارش نشده است

امروزه با وجود تکنولوژی های جدید و فرایندهای نوین ، واکسن های مختلفی به روشهای مختلفی تهیه می شوند که همه برای حفظ جان انسانهاست.



بنا به تاييد سازمان جهاني بهداشت و يونيسف، واكسيناسيون موثرترين اقدام بهداشتي شناخته شده بعد از تامين آب آشاميدني سالم در تامين سلامت جامعه مي باشد. واکسيناسيون از جنبه هاي علمي قابل توجيه مي باشد و از نظر اقتصادي مقرون به صرفه است.

برنامه روتین واکسیناسیون بر اساس نیاز هر منطقه و کشوری متفاوت است .یعنی باید بر مبنای شرایط خاص اپیدمیولوژیکی ، اجتماعی ، اقتصادی ، جغرافیایی و فرهنگی هر کشور تنظیم و به مورد اجرا گذاشته می شود. بنابراین هر کشوری ممکن است از برنامه واکسیناسیون خاصی استفاده کند.

عوارض واکسیناسیون

هدف ايمنسازي، حفاظت فرد و جامعه در برا>بر بيماريهاي قـابل پيشگيري با واكسـن است. گرچـه واكسنهاي مورد استفاده از نظر ميزان اثربخشي، بسيار مورد اطمينان هستند و عوارض جانبي آنها ناچيز است اما به طور كلي هيچ واكسني عاري از عوارض جانبي >نيست. افرادي كه واكسن را دريافت مي>كنند ممكن است اثرات جانبي خفيفي را از خود بروز دهند و يا در موارد نادر، با عوارض شديد و حتي تهديد كنندة زندگي، مواجه شوند. اين واكنشها در بعضي مواقع از اثرات خود واكسن هستند و در بعضي مواقع به>دليل خطا در نحوة تجويز واكسن اتفاق مي>افتند.

به هرحال، علت هرچه باشد، هرگاه واكنش نامطلوبي متعاقب ايمنسازي بروز نمايد، باعـث نگراني مردم مي>گردد تا جائيكه> ممكن است از ايمنسازي بعدي كودكان خود، صرف نظر كنـند. بايد در نظر داشت چنانچه كودكان، واكسنهاي خود را به>موقع دريافت ننمايند، احتـمال ابتلاء بـه بيماري،> عدم مصونيت و مرگ و ميردر آنها بسيار زياد خواهد بود. براي افزايـش پذيرش ايمنسازي و بالابردن كيفيت خدمات، بايد مراقبت از اثرات نامطلوب شـديد حاصل از ايمنسازي به>عنوان بخشي تلفيقي در برنامه>هاي ايمنسازي، منظورگردد..

اقدامات قبل وبعد از واکسیناسیون

در شيرخواران بعد از شش ماهگي مصرف مقدار کمي مايعات شيرين پيش از واکسيناسيون و نيز فشردن ملايم محل مورد نظر ، خم نمودن نسبي آرنج براي واکسن هاي بازو و چرخش ملايم ران به سمت داخل براي واکسنهايي که قرار است به ران تزريق شوند براي کاهش درد ممکن است موثر باشند.

بنا به نظر کميته کشوري ايمن سازي ، تجويز يک دوز استامينوفن همزمان با تلقيح واکسن ثلاث توصيه ميشود و بايد به والدين آموزش داد تا در صورت بروز تب ويا بيقراري همان دوز را به فواصل هر چهار ساعت تکرار نمايند . مرطوب نمودن محل تزريق واکسن با آب خنک و باد زدن ودميدن ملايم آن در تسکين درد موضعي موثر هستند. از آسپرين نبايد استفاده گردد اما در شرايط خاص و با مشورت پزشک ممکن است از بروفن نيز استفاده کرد .

طي ۲۴ ساعت اول استفاده از کمپرس آب سرد بر موضع در کاهش درد موثر است اما ازگذاشتن يخ بايد اجتناب نمود.

چنانچه درد و تورم بعد از۲۴ ساعت اول ادامه داشته باشد انجام کمپرس گرم با حوله گرم و مرطوب با افزايش خونرساني به موضع کمک کننده است اما توصيه ميشود در مقاطع زماني کوتاه انجام شود تا موضع صدمه حرارتي نبيند. در عرض اين مدت يعني دو روز اول واکسيناسيون مصرف بيشتر مايعات يا تغذيه با شير مادر و انجام ورزشهاي ملايم براي موضع مربوط مانند حرکات دوچرخه براي رانها و کمي بالا قرار دادن موضع واکسينه شده مانند بازو در زمان خواب ، مثلا قرار دادن بازو روي يک بالش کوچک کمک کننده است.



واکسیناسیون در جمهوری اسلامی >ایران

برنامه ايمن سازي جاري كودكان بر عليه بيماريهاي قابل پيشگيري با واكسن از افتخارات نظام سلامت كشور پس از پيروزي انقلاب اسلامي مي باشد. به موازات شكل گيري شبكه بهداشتي-درماني در كشور و ايجاد ساختارهاي لازم، برنامه گسترش ايمن سازي در سال ۱۳۶۳ با هدف ايجاد مصونيت فعال در كودكان گروه سني زير يكسال در برابر بيماريهاي ديفتري، كزاز،سياه سرفه، سرخك، فلج اطفال و سل آغاز شد. در سال ۱۳۷۲ برنامه ايمن سازي هپاتيت bدر برنامه گسترش ايمن سازي ادغام گرديد و از سال ۱۳۸۳ نيز پس از انجام ايمن سازي سراسري سرخك و سرخجه كه طي آن ۳۳ ميليون نفر جمعيت رده سني ۵ تا ۲۵ سال واكسينه گرديدند، واكسن سه گانه سرخك ، سرخجه و اريون جايگزين واكسن سرخك در برنامه ايمن سازي جاري كشور گرديد. همچنین در آبان ماه ۱۳۹۳واکسن پنج گانه (پنتاوالان)در برنامه ایمنسازی ادغام گردید.

در کشور ما طبق برنامه ایمنسازی ، کودکان از بدو تولد تا ۶ سالگی علیه بیماریهایی از قبیل فلج اطفال ، هپاتیتb، سل ، کزاز ، دیفتری ، سیاه سرفه ،هموفیلوس آنفلوآنزا, سرخک ، سرخجه واوریون واکسینه می گردند.

واکسن هایی که به نوزاد تلقیح می گردد یا به شکل قطره (مثل قطره فلج اطفال) به او خورانده می شود، و یا به شکل تزریق واکسن مانند واکسن پنج گانه (پنتاوالان),ثلاث، mmr، هپاتیتbو ... می باشد.

برنامه ایمنسازی کودکان درکشور ایران به شرح ذیل می باشد:

برنامه جدید ایمن سازی

نوع واکسن))vaccine

سن

(سل)bcg >, >(فلج اطفال)opv , > هپاتیت ب))hep b

بدو تولد

(فلج اطفال)opv, >پنتاوالان-پنج گانه))penta

۲ماهگی

(فلج اطفال)opv , پنتاوالان-پنج گانه))penta

۴ماهگی

(فلج اطفال)opv , پنتاوالان-پنج گانه))penta

۶ماهگی

سرخک-سرخجه –اوریون))mmr

۱۲ماهگی

سرخک-سرخجه –اوریون))mmr >,(فلج اطفال)opv > , ثلاث-۳گانه))dtp

۱۸ماهگی

(فلج اطفال)opv > > ثلاث-۳گانه),)dtp

۶سالگی

>واکسیناسیون کودکان باید بموقع و طبق برنامه تنظیم شده فوق که در کارت رشد کودک ثبت شده است و پس از تولد نوزاد و تلقیح نوبت اول واکسنهای بدو تولد ، دربیمارستان یا مراکز انجام واکسیناسیون به والدین تحویل داده می شود، انجام شود.

نوبت بعدی واکسن ، توسط واکسیناتور در کارت واکسن ثبت می گردد که لازم است دقت لازم در مراجعه به موقع بعمل آید.

والدین لازم است در هر بار مراجعه جهت مراقبت بهداشتی کودک خود ، کارت رشد (کارت واکسن) را بهمراه آورند